‘Pancakes!’ zeg ik glunderend als we bij het krieken van de dag opstaan om te ontbijten. Farid, onze kok, kijkt ons met een grote glimlach aan. Hij spreekt nauwelijks Engels, maar onze ogen spreken boekdelen. Hoe onheilzaam het land en het continent ook is, onze reis verloopt in een opperbest humeur. Om zes uur ’s ochtends staat hij al vrolijk te koken en terwijl we moedig naar de koude douche toestappen, lachen de chauffeurs ons olijk toe. Ik betrap me erop dat ik, onder alles, een vreemd soort levenskracht blijf voelen, een soort oervreugde, diep in de onderaarde, die bergen zou kunnen verzetten of aardbevingen veroorzaken. Als een soort oermamma die ondanks alles het vuur erin houdt.
‘We want you to be happy...’ Hoe vaak we tijdens de reis ook om dat zinnetje gelachen hebben, het is pas als ik weer naar huis ga dat ik de zin echt tot me laat doordringen.
Gek hoe dit gevoel de hele reis overheerst, ik had het niet verwacht. Zou het kunnen dat onder de pijnlijke onderstroom van Afrika een diepe onverwoestbare levenslust schuilgaat die alle ontij aan kan...? Iets wat alle pijn kan dragen en doen overgaan, zoals een oermoeder die een schreeuwend kind sust omdat het weet dat de pijn overgaat...? ‘We want you to be happy...’ Onze gidsen blijven de boodschap herhalen. Hoe vaak we tijdens de reis ook om dat zinnetje gelachen hebben, het is pas als ik weer naar huis ga dat ik de boodschap echt tot me laat doordringen.
Is dit het ware geheim van Afrika? Ik moet denken aan een Indische swami die ik ken, een heilige man die in een hoger bewustzijn leeft en een wereld ervaart waar we nog niet bij kunnen. Hoe vaak heeft hij zijn hoofd al geschud als ik tobde over iets, of als ik verdriet had, of me zorgen maakte. ‘No, no,’ zei hij dan hoofdschuddend, alsof ik iets essentieels niet begreep. ‘You be happy...’ Het komt wat naïef over en kan een mens die met zorgen of pijn worstelt zelfs razend kwaad maken. En toch weet ik dat hij een diepere waarheid beleeft dan waar ik aan kan. Hij leeft in een bewustzijnsveld waar hij op een fundamenteel niveau doorheeft dat het vooral onze gedachten zijn die ons kwellen, zelfs als er ons waarlijk pijnlijke dingen overkomen. Het is onze state of mind die een pijn in stand houdt, maar daaronder schuilt in het menselijk bewustzijn ergens een mysterieuze laag van vreugde, die daaraan voorbijgaat. Go to the place beyond the pain, zei een yogi me ooit...
‘We want you to be happy.' Als ik op de vlieghaven van Caïro op mijn vliegtuig naar Brussel wacht, voel ik hoe in deze eenvoudige zin een diepe waarheid schuilt, een diepe boodschap die ik nog niet helemaal kan vatten. Het besef dat onze natuurlijke en oorspronkelijke menselijke staat - nog voor we in schuldbesef gingen en in karmische pijnen verwikkeld raakten - er één was van diepe vreugde. Iets waar meesters uit alle tradities ons aan proberen te herinneren, en wat gek genoeg in het eerste continent – nu een van de meest getormenteerde werelddelen – nog steeds bewaard lijkt te zijn.
Terwijl ik over de tarmac staar, laat ik alle ogen de revue passeren waar ik de voorbije tien dagen in heb mogen kijken, en besef ik dat er in alle blikken een krachtiger licht brandde dan ik in Europa ooit heb kunnen zien. Een soort gloeiende hartenkracht die me tijdens het Derwishritueel dat we in Khartoum mochten bijwonen, immens ontroerd heeft. De tranen stroomden over mijn wangen toen ik het plein weer afliep. Omdat de mensen, ondanks hun uitdagende realiteit, zo'n liefdeskracht uitstraalden dat mijn hart er wijd open van ging staan.
Terwijl ik over de tarmac staar, laat ik alle oogjes de revue passeren waar ik de voorbije tien dagen in heb mogen kijken, en besef ik dat er in alle blikken een krachtiger licht zat dan ik in Europa ooit heb kunnen zien.
Er is iets onverwoestbaars in Afrika, schrijf ik op mijn iPad terwijl de eerste mensen beginnen te boarden. Iets wat mensen steeds weer doet opstaan, hoe zwaar ze het ook hebben. Een soort geheim dat wij westerlingen moeilijk kunnen doorgronden. Terwijl het eigenlijk niet moeilijk is op zich. Het vraagt gewoon dat we het toelaten. Dat dit voor ons niet zo eenvoudig is, kon ik bij het Derwishritueel zien, toen een rijtje toeristen tegenover ons - het fototoestel in de aanslag en hun heupen op slot - het spektakel met hun ogen bleven gadeslaan maar niet met hun lijf durfden meegaan in de oervibe. Waarom is het zo moeilijk voor ons om los te laten? Om gewoon mee te gaan in een lijf- en hartsbeweging? Om de vibes in de heupen te voelen – of de ballen en de vagina, zoals de crone van Dongola het zo mooi zei – en ons over te geven aan een diepe stroom van vreugde – voorbij de pijn?
There's a power in Africa that will save the world. Ik weet niet waarom ik dit opschrijf, maar het voelt waar. Het is iets onverwoestbaar sterk. En iets wat misschien een tijdlang levend begraven leek, maar weer van zich laat horen in het land. Vooral via de vrouwen. Zelfs in de politiek. ‘De Nubische mannen noemen het Katanka’, vertelt Wail ons nog, als we de laatste avond als afronding van onze reis met Hussein, het oude stamhoofd, thee drinken in het hotel. ‘Ze gebruiken dat woord tegenwoordig als ze een vrouw zien opstaan in de politiek. Katanka is het woord dat verwijst naar de Nubische koningin. Een wijze oervrouw die lang geleden heerste over het Gouden Land.’
Ze is terug, we voelen het. In de energie. Soms zie ik haar lang en sierlijk, pikdonker en met een mooi gouden gewaad, van een schoonheid die hoogstaandheid verraadt. Soms zie ik haar dik en woest en goedlachs, als een Big Mamma die beter weet en gewoon haar tijd afwacht, om dan te zeggen: 'Genoeg gepalaverd, let's cut the crap!'
Het doet me denken aan de boodschap van een Afrikaanse oervrouw die we een maand eerder kregen, toen we Nubië binnenvoeren op de boot, en we ons afvroegen hoe we ons als westerlingen het best zouden verhouden tot Afrika. 'Dans met ons mee, want daar gaat het om', lachte ze hartelijk. 'Jullie komen hier om een inwijding te ondergaan vanuit het zwarte Afrika. En daarom moet je met ons meebewegen. Uit je veilige bubbel. Want zolang je daar kan blijven zitten, kan je sorry blijven zeggen, maar dat lost nog niets op. Wij willen juist dat jullie met ons ritme mee gaan doen, dat is ons cadeau aan jullie, want daar gaat het om. We hebben een cadeau te geven en als jullie het willen ontvangen, worden wij blij. Dat is onze vervulling: gehoord te worden, gezien te worden, verstaan te worden, ten diepste. Luister naar de ziel van Moeder Afrika. Leg je oor aan haar borst, aan haar buik, voel haar billen die wiegen op de golven van de Nijl.
Jullie komen hier niet als toeristen. Toeristen blijven in hun eigen wereld. Jullie komen bij ons om contact te maken met de ziel van dit land. Dus willen we jullie het beste geven van wat wij hebben. Snap je dat daar geen excuses voor nodig zijn? Want we zien jullie ten diepste. En ja, we snappen het verhaal - maar dit is eraan voorbij. Beyond.
Dus dans met ons, zing met ons, luister naar de stem van Moede Aarde in jezelf en in ons, en je zal zien dat er geen verschil is tussen blank en zwart. It's all the same.” En als afronding tuitte ze haar ronde rode lippen in een zoen, zoals enkel Big Mamma’s dat kunnen doen.
Ik voel me gezegend en verrijkt als ik het vliegtuig opstap. Te zeggen dat ik een beetje opzag tegen deze reis. Die gekke westerse bubbel toch…