Met wie ga jij kerst vieren dit jaar? Gek hoe we plotseling allemaal geconfronteerd worden met die vraag. Het lijkt wel Sophie's Choice. Wordt het mijn zoon of mijn dochter? Mijn moeder of schoonvader? Wie zie ik het liefst? Wie is mijn knuffelcontact? Mijn moeder zei het al eerder: het idee van een knuffelcontact lijkt logisch, maar de uitvoering is dat niet. Want een mens heeft nu eenmaal per definitie een bredere kring van mensen om zich heen. Wie al lang alleen is, weet dat als de beste – dat je voor je dagelijkse leven onmogelijk op één mens kan rekenen. Dat hoort misschien bij een relatie, of een occasionele twee-eenheid. Twee buurvrouwen die elkaar zodanig gevonden hebben dat ze helemaal opgaan in elkaar. Maar de meeste mensen variëren hun contacten al naargelang de functie. De één helpt je praktisch, de ander emotioneel, bij de derde kan je waanzinnig lachen, voor de vierde kan je zelf iets betekenen. Een mens is nu eenmaal veelzijdig en doorheen onze sociale context definiëren we onszelf. Als die variatie er niet meer is, verliezen we contact met onszelf, las ik net. Straks lijden we allemaal aan een identiteitscrisis. Maar waarmee ik dus wil zeggen: die ene vriend(in) die ook alleen is en dichtbij woont, en met wie je een paar goeie wandelingen kon maken, is daarom niet per se diegene waarmee je kerst wil vieren.
Die ene vriend(in) die ook alleen is en dichtbij woont, en met wie je een paar goeie wandelingen kon maken, is niet per se diegene waarmee je kerst wil vieren.
Kerst is een ritueel. Het is een samenzijn dat vorm geeft aan het gegeven dat we ergens intrinsiek bijhoren: de familie. Dat er iets sterkers is dan likes en unlikes. Dat we een plek hebben in een systeem. Hoe vastgeroest en beperkend die plek soms ook is, af en toe doet die vaste plek voelen deugd. Zeker na een bewogen jaar waarin we veel zijn kwijtgeraakt. Misschien een dierbare, waarvoor we nauwelijks samen hebben kunnen rouwen. Misschien een job of nieuwe onderneming. Misschien je vrijheid, of het geloof in onze samenleving. Hoe erg we de voorbije jaren ook mochten klagen dat kerst een moeten geworden is waar we liever aan ontglippen (wegens herleid tot veel eten en cadeaus), hoe duidelijker we na zo'n jaar het gemis kunnen voelen van wat het oorspronkelijk wilde zijn: het samen dragen van duisternis, het elkaar opzoeken in de donkerste dagen, om ritueelmatig te kunnen uitkijken naar het licht en de lente die eraankomen.
Daaraan voorbijgaan (of roepen dat we in de lente kerst zullen vieren) getuigt ervan dat we de betekenis van groep en ritueel en van licht en duisternis niet meer beseffen. Terwijl ze juist in tijden van verwarring een krachtige waarde hebben.
Vanaf 2021 zal er een groeiende tendens zijn naar samenwoonprojecten, voorspelde een astroloog twee jaar geleden al. Hij zou wel eens gelijk kunnen hebben.
Vanaf 2021 zal er een groeiende tendens zijn naar samenwoonprojecten, voorspelde een astroloog twee jaar geleden al, lang voor er van corona sprake was. Hij zou wel eens gelijk kunnen hebben. Als deze situatie nog langer aanhoudt of zich dreigt te herhalen, zullen we onze sociale gezondheid willen garanderen. Misschien wel door grotere bubbels te creëren die een normale menselijke uitwisseling mogelijk maken. Mij heeft het alleszins doen nadenken. Het lot heeft mij en Ton de afgelopen zes weken bij een bevriend stel doen belanden – en hun moeder – in het glooiende Hageland, waardoor we al weken in de natuur mogen genieten van een bubbel van vijf gelijkgestemde volwassenen. Die elkaar niet nodeloos bang maken, maar het wereldgebeuren zelfs met de nodige humor tegemoet kijken. En als het moeilijk gaat, elkaar dragen door dik en dun. En een soort nestwarmte geven waardoor we bergen kunnen verzetten.
Eenderde van de Vlamingen leeft alleen, zo zocht een bevriend collega enkele jaren geleden eens uit, in Brussel zelfs één op twee. Lang was ik er zelf één van. Ik moet er niet aan denken dat ik dit jaar één kerstknuffeliemand zou moeten uitzoeken. Ik denk dat ik van ellende gewoon thuis zou blijven, met een te vette hap en een overdosis Netflix-series. Om de volgende ochtend toch een klein beetje triest en leeg weer op te staan.
Of zou door dit alles het ritueel juist heropleven? Wordt het aankloppen bij de buren voor een schnaps op de stoep weer een traditie?
Of zou door dit alles het ritueel juist heropleven? Zouden de vuurmand en de fakkel deze winter een nieuw leven gaan leiden? Wordt het aankloppen bij de buren voor een schnaps op de stoep weer een traditie? Zullen onze kerstkaartjes dit jaar eindelijk nog eens echte wensen bieden? En worden de cadeaus weer werkelijk een geschenk?
Ik hoop het oprecht. De langste nachten zijn de langste nachten, die kun je niet zomaar verschuiven. Die licht je niet op door de zoveelste Zoom. Een donker moment heeft warmte en menselijkheid nodig, echt contact, huid, intimiteit. Alleen zo zorgen we voor elkaars gezondheid op de langere termijn. Ik hoop van harte dat we op elk moment het onderscheid kunnen blijven maken tussen een aardigheid en een essentie. Tussen een leuk feestje en een echte daad van warmmenselijkheid. Zodat ons gebrek aan menselijke intimiteit op momenten die er echt toe doen, zich straks niet in heel andere statistieken zal laten zien.