‘In welke film zit ik eigenlijk?’ Ik denk dat we dit met z'n allen de afgelopen weken wel tig miljoen keer hebben gedacht. Het lijkt wel of we sinds een maand in een alternate reality zitten. Eén of ander computerspel. Of een film inderdaad.
Nu ken ik dit bevreemdende gevoel zelf vrij goed vanuit de techniek die we gebruiken als we reizen en met groepen werken: de Open Space methode. Mijn partner ontdekte deze methode zo’n 30 jaar geleden in een symposium voor pionierende ondernemers in Engeland. Hierbij stap je even uit je gewone realiteit, ga je vertragen en creëer je tijdelijk een veilige en besloten ruimte waarin alles wat spontaan wil ontstaan welkom is en gedragen wordt. Zonder oordeel en zonder interferentie (tenzij het gevaarlijk wordt). Zo beland je samen in een soort van tijd-ruimte-vacuüm, een soort magische of mythische cocon, waarin thema’s die misschien heimelijk in je leefden of onder de mat gehouden werden, bijna op een archetypische manier zichtbaar worden en met elkaar in interactie gaan, en zo een onderliggend patroon blootleggen.
Net als in een Open Space-workshop komen in de huidige coronarealiteit allerlei zaken die onder de mat leefden plotseling opvallend tot uiting.
Net als in een Open Space-workshop komen in de huidige corona-realiteit allerlei zaken die onder de mat leefden plotseling opvallend tot uiting: chaos, angst, verdriet, conflict, verveling, ergernis, agressie… Er ontstaat niet zoveel nieuws, alleen word je duidelijker dan ooit geconfronteerd met de gevolgen van gemaakte keuzes, met angsten waar je mee zit, met knopen die je nooit hebt doorgehakt... Tegelijk zie je hoe er als vanzelf warmte, solidariteit, zorg, creativiteit, humor en lichtheid ontstaat zodat het ongemak gezamenlijk draaglijk wordt. Sitting in the fire, noemen we dat. Alsof we even samen in een hogedrukketel zitten. We proberen het ongemak niet weg te krijgen, we (ver)dragen het, hoe heet het ook wordt.
Verrassend genoeg leidt die ‘vuurproef’ altijd op één of andere manier tot een onverwachte ontknoping. Iets wat we met ons hoofd niet bedacht zouden kunnen hebben, maar wat spontaan in het collectieve systeem ontstaat. Als het proces met open aandacht bewaakt wordt zodat de angst en het verlangen naar controle geen overhand krijgen, ontstaat een situatie die heling, herstel, opluchting, vreugde en een gevoel van doorbraak en vernieuwing geeft.
Tenminste, als het proces rond is. Want zolang het ongemakkelijk voelt, is het proces nog niet rond. Expect the unexpected, zeggen de regels van Open Space. Maar ook it’s over, when it’s over. Niet wanneer je wil dat het over is, maar wanneer het systeem laat voelen dat het oude is losgelaten en het nieuwe zich heeft gereveleerd. Het vraagt een geoefend oog om te zien wat precies de kantelbeweging veroorzaakt, waar precies de sleutel wordt omgedraaid, want het is vaak een kleine 'klik' die de hele verdere beweging in gang zet.
Het leven zelf kan een soort natuurlijk herstel teweeg-brengen dat ons vanzelf naar een heel andere realiteit en ordening beweegt, àls we ons eraan durven over te geven.
Een curieus gegeven. Maar wonderlijk. Want het vertelt dat het leven een soort natuurlijk herstel teweeg kan brengen – ook in onze menselijke systemen – dat voorbij gaat aan onze controle en onze verbeelding. Een herstel dat ons gezamenlijk naar een heel andere realiteit en ordening toe beweegt die bevrijdend en openend werkt. Hoe goed bedoeld, ons eigen willetje – de idee dat het zo moet zijn en niet anders, of dat het ongemak per se vermeden moet worden, of dat een proces mooi, geordend en perfect moet verlopen – kan dat natuurlijke proces verstoren, en dat is jammer, eigenlijk doodzonde, hebben we al gemerkt. Kunst in dit alles is om het ongemak zo goed mogelijk te (ver)dragen en in goede banen te leiden, zonder het proces een bepaalde richting uit te duwen ‘omdat we denken dat het zo hoort’.
Het is durven vertrouwen in de intelligentie en de creativiteit van het leven zelf, en in het feminiene dragende en het masculiene beschermende principe.
Corona heeft ons collectief in zo’n gelijkaardig transformatieproces geduwd. Ook nu krijgen we het gevoel dat we even in een fictieve realiteit mogen rondwandelen en beginnen we aan ons theewater te voelen dat het oude in ontbinding gaat om ruimte te maken voor iets nieuws. Misschien zelfs iets wat we nauwelijks hadden durven bedenken. Tenminste, als we bereid zijn mee te gaan met de beweging en het proces niet moedwillig verstoren. Never waste a good crisis, horen we nu links en rechts, en terecht. Want zijn we bereid die beweging te volgen die zich natuurlijk toont? Of gaan we uit angst of uit beter weten ingrijpen en kost wat kost de beweging proberen tegen te houden, zodat hij ons nog meer pijn gaat doen? Als we straks collectief uit de quarantaine stappen, zullen we datzelfde onwezenlijk gevoel ervaren: waar heb ik in gezeten? We zullen denken dat het voorbij is en we weer back to normal kunnen, en tegelijk beseffen dat we niet meer dezelfden zijn. En wie weet duiken we vanuit dat besef als vanzelf wel weer een nieuwe transformatiecyclus in. Terwijl ik stilletjes gadesla wat er om me heen gebeurt deze weken, besef ik steeds duidelijker dat de principes van Open Space ons zouden kunnen helpen om deze transformatiekans voluit te grijpen. De principes zijn misschien wat ongewoon, maar – eerlijk gezegd – het proces waar we nu collectief inzitten is dat ook. Dus vooruit met de geit, hier heb je ze:
1. Probeer – hoe moeilijk een situatie ook is – te vertrouwen in de mildheid van het leven, dat niets je moet overkomen wat je niet uiteindelijk iets beters kan opleveren. Probeer jezelf tot ontspanning te brengen en ‘denk’ zoveel mogelijk vanuit je hart.
2. Laat alle oordeel los en alle ideeën ‘van hoe het hoort’ en neem met een open vizier waar wat er gebeurt. In de wereld, in anderen en in jezelf. Probeer wat wil gebeuren niet tegen te houden, maar blijf er wel met volle aandacht bij.
3. Waak er mee voor dat niets onnodig zwaarder wordt dan het al is, begrens daar waar het nodig is, zonder het proces te verstoren. 4. Breng jezelf volledig in, dat wil zeggen: voel wat er te voelen valt, spreek het uit, deel het. Sluit je niet op in jezelf, maar maak contact met anderen, zij het virtueel.
5. Vraag hulp indien je dat nodig hebt, maar laat los of en hoe het komt. Het kan zich op een heel onverwachte manier tonen.
6. Volg je eigen innerlijke beweging. Wees daar waar je voelt dat je moet zijn. Handel niet zolang je geen oprechte beweging voelt om iets te uiten of te doen, maar rust ondertussen en verzamel je krachten. Voel je het wel, handel dan.
7. Hold the space: blijf bij het ongemak dat je voelt, in jezelf of bij anderen, en draag jezelf en elkaar erdoor, zonder iets te willen ‘fixen’, elkaar te therapeutiseren of de pijn weg te willen werken. Bij warme aandacht zal het ongemak vanzelf minderen.
8. Laat het proces zich ontvouwen en besef dat het niet over is, zolang je geen gevoel van ontspanning en opluchting ervaart.
9. Neem waar hoe er iets heel nieuws in jezelf en het systeem ontstaat wat je zin en richting geeft om weer creatief en vreugdevol aan de slag te gaan.
10. Besef dat door dit alles een vastgeroest patroon – dat steeds meer van hetzelfde teweegbracht – voorgoed doorbroken is en je nu in staat bent tot werkelijk vernieuwende dingen.
Keer op keer zien we dankzij deze principes op een natuurlijke manier prachtige omwentelingen ontstaan, groot en klein. In mensen, in groepen, in systemen. Corona en postcorona is natuurlijk geen workshop waar we met z'n allen in zitten, het is allesbehalve een klein gegeven. Het is zo complex en van lange adem dat er wellicht weer heel andere bewegingen zichtbaar zullen worden. En toch, zelf vertrouw ik heel erg op het principe en hoop ik bovenstaande houding te integreren, hoe moeilijk het straks misschien ook wordt. Als het dan geen grote heling in de totaliteit teweegbrengt, dan misschien wel in onszelf.
#openspace #corona #covid19 #sittinginthefire #samenerdoor #wereinthistogether #solidariteit #verandering #nieuwetijden #boldnewworld